گروه اقتصادی «نسیم آنلاین»: مجید حیدری: تقویم دولت یازدهم در صفحات پایانی و افزایش واردات بنزین درنقطه اوج خود؛ واردات بنزین به کشور 68 روز مانده به انتهای عمر رسمی دولت یازدهم به 12 میلیون لیتر در روز رسیده، رقمی که گویای افزایش 10 میلیون لیتری واردات این سوخت پرمصرف درقیاس با انتهای دولت دهم در 4 سال قبل است. به جرات می‌توان این مقدار واردات را یک رکورد جدید دانست که وزارت تحت امر بیژن نامدار زنگنه توانسته آن را به نام خود ثبت سازد.

جلیل سالاری، مدیر عامل اسبق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در گفتگو با «نسیم آنلاین» میزان واردات بنزین درسالجاری را روزانه 16 میلیون لیتر دانسته که برخورد سیاسی با بنزین تولید داخل منجر به واردات دستکم پنج میلیارد دلار بنزین در سه سال اخیر از خارج شده و افزوده که در این مدت  واردات بنزین ۲۵۰ درصد رشد داشته است.

از این رو، می توان نتیجه گرفت که بیژن نامدار زنگنه به عنوان سیاستگذار و سکاندار وزارتخانه عریض و طویل نفت بازیگر اصلی سناریوی واردات بنزین به شمار می‌آید.

به نظر میرسد، با به پایان رسیدن فصل خزان دولت یازدهم در ماههای واپسین، شمارش جوجه ها هم از اکنون کلید خورده است. در حال حاضر، از 9 پالایشگاه موجود در چرخه صنعت پالایشی کشور، هفت پالایشگاه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و 2 پالایشگاه شازند امام خمینی (ره) و بندرعباس در فواصل سال های 72 و 76 به بهره برداری رسیده اند.

با این حساب، در هشت سال اول وزارت زنگنه هیچ پالایشگاهی فرصت حضور در سپهر پالایشگاهی کشور را نیافته و پالایشگاه ستاره خلیج فارس هم که اکنون تاریخ بهره برداری از آن در فواصل زمانی مختلف دست به دست می‌شود هم مربوط به سال‌های  بعد از خروج او از مصدر قدرت دروزارت نفت بوده است.

هر چند که شکی باقی نمی ماند که این دولت با همه تلاش خود، لااقل درخودکفایی بنزین و پرهیز از خروج ارز بیشتر از کشور بابت واردات بنزین، نمره ای بهتر از مردودی صید نخواهد کرد.

بنزین در ایران همواره یکی از پرمصرف ترین کالاهای نفتی  به شمار می‌رود، بنابراین سیر مصرف آن در همه این سال‌ها صعودی بوده است.

بر اساس آمارهای رسمی، هم اکنون، میانگین مصرف بنزین روزانه درکشور 74 میلیون لیتر بوده که البته این آمار تا میانه آذرماه محاسبه شده و  هرچه که به انتهای سال و فرارسیدن سال نو نزدیکتر می‌شویم آمارمصرف از رشدی جهنده تر برخوردار خواهد شد.

طبق اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی درحال حاضر، روزانه 61 میلیون لیتر بنزین پایه در کشور تولید می شود که با امتزاج، این عدد به 63  میلیون لیتر در روز خواهد رسید.

گفته می‌شود که از این مقدار بنزین تولیدی،  سهم بنزین یورو 4 دستکم 25 میلیون لیتر در روز است که قرار شده در سال آینده و با وارد مدار شدن پالایشگاه ستاره خلیج فارس، 22 میلیون لیتر دیگر بر آن اضافه شود. به خوبی روشن است که با محاسبه  تفاضل  میزان تولید و مصرف  بنزین،شکاف پیش آمده  با واردات بنزین پر خواهد شد.

وزارت نفت، این اواخر، افزایش پنج درصدی مصرف بنزین در 10 ماهه امسال را ناشی از افزایش 9 درصدی خودرو و موتورسیکلت و رشد چهار درصدی تولید ناخالص داخلی می داند.

پیش بینی می‌شود، با ادامه روند پیش رو و افزایش حجم سفرهای نوروزی مصرف بنزین کشور قدعلم کرده و وزارت نفت با شتاب بیشتری تن به واردات بنزین بسپارد.

افزایش واردات بنزین درسال های اخیربا دو عامل ارتباط مستقیمی داشته است که نخستین آن، توسعه کند طرح‌های پالایشگاهی و دلیل دوم، افزایش  مصرف بنزین بوده است.

بر این موارد، می‌توان اجرای نامناسب هدفمندی یارانه‌ها، تک نرخی کردن بنزین و از رده خارج کردن کارت سوخت را  هم افزود. اقدامی که هیچگاه وزارت نفت دلیل محکمی برای این اقدامات خود نیاورد. واقعیت این است که تولید بنزین در کشور از سال 92 تا اکنون تفاوت چندانی نداشته و عدد تولید، همواره در دایره 62 میلیون لیتر در روز محبوس شده است.

در عوض، وزارت نفت در این سالها اعلام داشته که فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس، همین امروزو فردا به بهره برداری می رسد که به نظر می رسد با همه تلاش‌های کهنه سربازان زنگنه، حتی گشایش  فاز نخست این پالایشگاه به عمر دولت یازدهم وصال ندهد.

تا اینجای کار، تردیدی نیست که وزارت نفت در خودکفایی بنزین در کشور و جلوگیری از مصرف بی‌رویه سوخت مذکور کارنامه قالبل قبولی نداشته و با ادامه این روند، بیم آن می‌رود که واردات بنزین به مراتب بیشتر هم شود.

تعلل وزارت نفت دربهره برداری از  پالایشگاه ستاره خلیج فارس، یک اشتباه نابخشودنی است که نتیجه آن تا اکنون، زدن چوب حراج به منافع ملی بوده است. به ویژه آنکه با بخشی از دلارهای خارج شده بابت واردات بنزین، به سهولت، ستاره خلیج فارس تا اکنون در آسمان صنعت پالایشی کشور درخشیدن گرفته بود.

کندو کاو در این تعلل، زنگنه و تیم همراه را به مراتب در مظان اتهام کم کاری قرار می‌دهد.

آیا با وجود سردادن شعار وزیرنفت دایر بر اولویت وزارتخانه متبوع او برای به اتمام رساندن پالایشگاه ستاره خلیج فارس، می‌توان باورکرد که زنگنه اراده قلبی هم برای تحقق این شعار مهم داشته است؟

گروه اقتصادی «نسیم آنلاین»- «این موضوع بسیار مهمتر از آن است که جلسه غیررسمی برای آن گرفته شود. جلسه را علنی و رسمی کنید. از کودتای 28 مرداد عبرت بگیرید. آگاه باشید! این موضوع با سرنوشت یکایک ایرانیان برای نیم قرن آینده و شاید هم بیشتر پیوند خورده است! برادرانه به نمایندگان محترم مجلس هشدار می‌دهم نگذارند چنین امر خطیری پنهان از مردم رقم بخورد».

این بخش پایانی نامه سرگشاده احمد توکلی، نماینده سابق مجلس و از منتقدان شاخص مدل جدید قراردادهای نفتی (IPC) درباره جلسه غیرعلنی امروز مجلس با حضور وزیر نفت درباره قراردادهای نفتی است. جلسه ای که تا ساعاتی دیگر به ابتکار هیئت رئیسه مجلس برگزار می شود تا زنگنه از تمام ابزارهای خود استفاده کند تا جلوی بررسی و تصویب طرح دوفوریتی گروهی از نمایندگان مجلس درباره اصلاح ماده 7 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت (مصوب سال 91) را بگیرد و بتواند هر چه زودتر مدل جدید قراردادهای نفتی را بدون دخالت جدی مجلس اجرایی کند. این در حالی است که مصوبه جدید هیئت دولت در زمینه مدل جدید قراردادهای نفتی (مصوبه 13 مردادماه) به عنوان تنها سند قانونی این مدل قراردادی همچنان اشکالات زیادی دارد و  نگرانی های جدید درباره تطابق IPCبا منافع ملی وجود دارد.

واقعیت این است که با وجود مانور رسانه ای سنگین مجموعه دولت و بخصوص وزارت نفت درباره توجه جدی به نظرات کارشناسان و درنظر گرفتن تذکرات نهادهای نظارتی، سران قوا و مقام معظم رهبری، عملا این امر صورت نگرفت و مصوبه جدید هیئت دولت در زمینه مدل جدید قراردادهای نفتی تفاوت چندانی با مصوبه قبلی (مصوبه 8 مهرماه 94) ندارد. همین عملکرد وزارت نفت بود که باعث شد بار دیگر انتقادات درباره IPCبه اوج برسد و حدود 60 نفر از نمایندگان مجلس طرحی دوفوریتی تهیه کنند تا ماده 7 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت اصلاح شود و دولت ملزم به گرفتن تاییده مجلس برای مصوبه خود درباره شرایط کلی مدل قراردادهای نفتی (مصوبه 13 مردادماه) شود تا بتواند مدل جدید قراردادهای نفتی را اجرایی نماید. طرحی که اگر به تصویب مجلس برسد، می تواند زمینه لازم برای توجه جدی به نظرات و تذکرات کارشناسان، نهادهای نظارتی، سران قوا و مقام معظم رهبری درباره این مدل قراردادی را فراهم سازد و  نگرانی ها درباره تطابق IPCبا منافع ملی را به حداقل برساند. اما دولت یازدهم و بخصوص وزارت نفت هیچ علاقه ای به این کار ندارند و به دنبال آن هستند تا مدل جدید قراردادهای نفتی با همین شرایط فعلی هر چه سریعتر وارد فاز اجرایی شود. به همین دلیل هم با هماهنگی و مهندسی هیئت رئیسه مجلس فرصت جلسه غیرعلنی به زنگنه داده شده است تا ضمن تداوم سکوت در برابر انتقادهای کارشناسان درباره مدل جدید قراردادهای نفتی، تلاش کند تا نمایندگان مجلس دهم را هم مشابه سایر مسئولان نظام در جلسات خصوصی و غیررسانه‌ای با زدن حرف‌های کلی، تکراری و نه چندان مرتبط با انتقادهای کارشناسان درباره مدل جدیدقراردادهای نفتی در این زمینه قانع کند.

حال شاید این سوال مطرح شود  که وزیر نفت در جلسه غیرعلنی امروز به نمایندگان مجلس چه خواهد گفت؟ پاسخ چندان هم مشکل نیست. زنگنه به احتمال زیاد همان حرف‌های تکراری که قبلا در سایر جلسات مشابه و به دور از چشم رسانه‌ها به مسئولین نظام درباره قراردادهای نفتی گفته است، تکرار خواهد کرد؛ حرف هایی که در دوره اصلاحات با استفاده از آنها از قراردادهای بیع متقابل دفاع می کرد و رای اعتماد نمایندگان مجلس ششم را می گرفت و امروز درباره IPCمطرح می کند تا جلوی تصویب طرح دوفوریتی نمایندگان مجلس دهم درباره قراردادهای نفتی را بگیرد، حرف‌هایی که «تقریبا هیچ» ارتباطی با انتقادهای کارشناسان درباره مدل جدید قراردادهای نفتی ندارد!حرفهایی مثل حرف‌های مطرح شده درجلسه کمیسیون انرژی مجلس در تاریخ سه شنبه دو هفته قبل (19 مردادماه). هدایت الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس و از منتقدان IPCصحبت‌های زنگنه در جلسه مذکور را اینگونه روایت کرده است: «وزیر نفت حدود ساعت 14 و 30 دقیقه به جمع ما پیوست و توضیحات خود را در خصوص لزوم اجرای IPC با تکرار همان حرف‌های گذشته آغاز کرد و اذعان کرد که ما پول نداریم، برای توسعه مشکلات زیادی داریم، دولت گذشته پول‌ها را گرفته و درست سرمایه گذاری نکرده و این IPC همان بای بک است و ...؛ که من در واکنش به صحبت‌های آقای زنگنه گفتم اگر همان بای بک است، چرا نمی‌روید همان مدل بای بک را اجرا کنید؟ چرا آنقدر اصرار بر مدل IPC دارید؟به وزیر نفت گفتم بگذارید با زبان ساده و محلی به شما بگویم، اگر مدل بای بک را اجرا کنید، یعنی سرمایه گذار می‌آید پول می‌آورد و کارش را انجام می‌دهد و پولش را می‌گیرد و می‌رود، اما مدل IPC یعنی سرمایه‌گذار می‌آید اینجا صاحب خانه می‌شود و این در تضاد با قوانین کشور است».

حال باید صبر کرد و دید که نمایندگان مجلس دهم در اواخر مردادماه 95 همان اشتباهی را در برخورد با زنگنه می کنند که نمایندگان مجلس ششم در همین دوره زمانی در سال 80 مرتکب شدند و نتیجه آن امضای قراردادهایی مفسده برانگیز مانند کرسنت شد و میلیاردها دلار خسارت به کشورمان تحمیل کرد یا اینکه ساکنان بهارستان از این سوراخ برای بار دوم گزیده نخواهند شد و نمی گذارند زنگنه با دادن آدرس های غلط و تکرار حرف های کلی نه چندان مرتبط به اصل موضوع، جلوی اصلاح مدل جدید قراردادهای نفتی را بگیرد؟

هر چه باشد احتمالا خاطره جلسه غیرعلنی امروز مجلس دهم با زنگنه تا سال ها در اذهان باقی خواهد ماند و یکی از مبانی اصلی قضاوت درباره عملکرد نمایندگان این دوره از مجلس خواهد شد. امید است که خاطره «تصویب 20 دقیقه ای برجام» در مجلس نهم، این بار در مجلس دهم و در زمینه قراردادهای نفتی که برخی کارشناسان به آن لقب «برجام نفتی» داده اند، تکرار نشود. 

اصغر ابراهیمی اصل معاون وزیر سابق نفت در گفتگوی تفصیلی با «نسیم آنلاین» در خصوص عملکرد بیژن زنگنه در مدت سه سال اخیر اظهار کرد: عملکرد وی در چند سال اخیر قابل دفاع نیست، به عنوان مثال در صحنه‌های اوپک آقای وزیر هیچگاه نتوانست لابی سیاسی و مناسبی را با اعضای اوپک انجام دهد، تا جایگاه ایران در صادرات نفت حفظ شود و قیمت نفت در حدی قرار گیرد که با فروش آن بتوانیم مشکلات اساسی کشور را حل کنیم.

ابراهیمی اصل درباره عملکرد وی در نظام مدیریتی نیز به نسیم آنلاین گفت: وقتی زنگنه به وزارت نفت آمد، علی ماجدی را به عنوان معاون بین الملل به وزارت نفت آورد. ایشان سابقه سفیر بودن را داشت و فرد بسیار با تجربه‌ای بود. اما ناگهان ماجدی را از وزارت نفت بیرون کرد و زمانی نیا را به این وزارتخانه آورد. زمانی نیا به طور همزمان در تیم مذاکره کننده هسته ای و در وزارت نفت حضور داشت و با اجرای برجام می‌توانست فرصت خوبی را برای بخش انرژی کشور ایجاد کنند.

حضور زمانی نیا در وزارت نفت فایده ای نداشت

وی افزود: آقای زمانی نیا دیپلماتی بسیار باهوش و زیرک است اما در وزارت نفت کارایی لازم را نداشت، زیرا اختیارات وی توسط آقای زنگنه تعریف شده است. در حال حاضر وزارت نفت توسط یک شخص اداره می‌شود و آن خود آقای زنگنه است. این وزارتخانه در دوران آقای زنگنه از سیستم محور بودن خارج شده است.

معاون وزیر سابق نفت بیان کرد: در شرایطی که در اوپک نمی‌توانیم تاثیر گذاری لازم را داشته باشیم بهتر است، به سمت تشکلهایی مانند بریکس و کشورهایی مانند برزیل، چین و آفریقای جنوبی برویم و با تامین امنیت انرژی آنها شرایطی را فراهم کنیم که در مسائل بین المللی به ما کمک کنند. اما متاسفانه این کارها در وزارت نفت انجام نشد.

اصغر ابراهیمی اصل در خصوص کاهش قیمت نفت و دلایل آن اظهار کرد: نفت خام در پست ترین نوع مصرف خود که سوزانده شده و به BK تبدیل شود، معادل 200 دلار در هربشکه قیمت دارد. یعنی ما باید همین مقدار هزینه کنیم، برق و الکتریسیته به قیمت اروپا بگیریم تا بتوانیم BK یا حرارت به دست بیاوریم.

وی افزود: این در حالی است که از نفت و گاز بیش از 200 هزار نوع محصول دارویی، شیمیایی، پتروشیمیایی، پلاستیکی، نساجی و انواع و اقسام پلیمرها، کودها و مواد مختلفی که تقریبا 70 درصد نیازمندی های زندگی بشر را تامین می کنند، به دست می آیند.

معاون وزیر سابق نفت به اشاره سیر تحولات قیمت نفت در یک دهه اخیر عنوان کرد: در ژانویه سال 2004 یعنی حدود 11 سال پیش متوسط قیمت نفت خام در ژاپن 31.67 دلار در هر بشکه، کره جنوبی 31 دلار و 56 سنت و هند 30 دلار و 86 سنت بوده است. رفته رفته قیمت نفت طی یازده سال گذشته افزایش پیدا کرد و در مقطعی تا 127 دلار هم پیش رفت و حتی چند ساعت هم به 143 دلار رسید، سپس حول و حوش 100 تا 110 دلار نوسان کرد. لذا از سه سال پیش کاهش قیمت نفت آغاز شد.

ابراهیمی اصل در خصوص دلایل کاهش قیمت نفت در جهان عنوان کرد: یکی از دلایل آن این است که در برخی از کشورهای دنیا از جمله ایران رکود تورمی وجود دارد و دولتها هم به دلایل سیاسی قصد دارند تورم را مهار کنند. اما روش این دولتها غیر علمی و غیر حرفه ای بوده و حرکتهای آنها هم باعث شده تا ترمز دستی این اقتصادها کشیده شده و عملا تولید و تقاضا در اقتصاد دنیا کاهش پیدا کند. همین مسئله به رکودی در اقتصاد جهان دامن زد.

وی با اشاره به کاهش جهانی تقاضای نفت در دنیا عنوان کرد: 10 سال پیش مصرف جهانی نفت 83 میلیون بشکه در روز بوده که بعد از 10 سال این میزان به 93 میلیون بشکه نفت در روز رسیده است.

نقشه آمریکا و عربستان برای کاهش قیمت نفت

معاون وزیر سابق نفت تلاش عربستان سعودی را در کاهش قیمت نفت برای آسیب زدن به ایران و روسیه موثر دانست و به «نسیم آنلاین» تاکید کرد: سعودی‌ها برای ضربه زدن به ایران و روسیه با غرب توافق کرده‌اند که میلیارد دلار زیان را تحمل کنند و با تولید اضافی عرضه را در بازار افزایش دهد، تا قیمت نفت کاهش یابد.

ابراهیمی اصل افزود: آمریکا هم همزمان با عربستان ذخایر استراتژیک خود را به بازار ریخته و هم سرمایه گذاری گسترده ای را هم روی شیل اویل و شیل گز کرده است. در این دو بخش با استفاده از ماسه های شنی و آب شیرین فراوان و نوعی فناوری های خاص می توان نفت و گاز تولید کرد.

وی به نقش تنشهای موجود در خاورمیانه در کاهش قیمت نفت اشاره و تصریح کرد: کشورهای غربی با حمایت از داعش اکثر نقاط عراق و سوریه را شخم زده اند، اما هیچ آسیبی به سیستم تولید نفت خام در عراق وارد نشده است. در حال حاضر عراق روزانه 3 میلیون و 600 هزار بشکه نفت خام تولید می کند که قصد دارد این میزان تولید را به زودی به 7 میلیون بشکه در روز برسانند. در لیبی هم همین وضعیت وجود دارد اما آسیبی به سیستم تولید نفت خام در این کشور وارد نشده است.

معاون وزیر سابق نفت گفت: روسیه هم به دلیل کاهش قیمت نفت روزی 10 میلیون بشکه نفت تولید کرده و در بازار غیر اوپک عرضه می کند. بنابراین عرضه مازاد بر تقاضا با سوبسید عربستان سعودی و دلارهای بدون پشتوانه آمریکا شرایط را به سمت کاهش قیمت نفت سوق داده است.

ابراهیمی اصل تصریح کرد: روال کاهش قیمت نفت قابل تداوم نیست، زیرا عربستان 400 میلیارد دلار برای این مسئله اختصاص داده که نصف 800 میلیارد دلار دخایر این کشور است. بنابراین تا این مقدار نفت که عربستان در بازار ریخته است جبران شود، 14 تا 15 ماه طول می کشد. در این شرایط بار دیگر یک جامپ در قیمت نفت به وجود می آید و این منحنی رو به سقوط به انتهای خودش می رسد و به بالا می رسد. اما مطمئنا رسیدن قیمت نفت به حد مناسب و نرمال زمان بر است.